Zwalczanie połowów NNN w świetle rozporządzenia Rady (WE) NR 1005/2008

Połowy nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane (NNN) mają katastrofalne skutki zarówno dla środowiska naturalnego, jak i globalnej gospodarki morskiej. Zubożając łowiska – stanowią zagrożenie dla bogactwa gatunkowego ekosystemów morskich, a „rabunkowe” technologie i metody połowu – hamują możliwość jego zrównoważonego rozwoju. Niekontrolowane połowy pomniejszając stan światowych zasobów, bezpośrednio przyczyniają się do zmniejszenia obrotu legalnie poławiających rybaków i w perspektywie mogą spowodować utratę przez nich miejsc pracy. Szacuje się, że połowy NNN mogą stanowić do 19% wszystkich odnotowanych światowych połowów – powodując straty w wysokości około 10 miliardów w skali globalnej każdego roku.

Wspólnota Europejska jest głównym importerem produktów rybnych na świecie (wartość importowanych przez Wspólnotę produktów wynosi około 1.1 miliarda Euro w skali roku) oraz jednym z głównych producentów i eksporterów produktów rybnych. Równocześnie nadrzędnym celem Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej jest zrównoważona eksploatacja żywych zasobów wodnych, dlatego zwalczanie połowów NNN – stało się żywotnym interesem państw członkowskich.

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1005/2008 z dnia 29 września 2008 r. zwane potocznie rozporządzeniem NNN – obejmuje swoim zakresem wszystkie jednostki pływające pod jakąkolwiek banderą, wszystkie obszary wód morskich, oraz wszystkie przetworzone i nieprzetworzone produkty rybne – i stanowi zbiór środków zapobiegawczych oraz sankcji stosowanych w odniesieniu do osób fizycznych i prawnych zaangażowanych w połowy NNN, oraz państw trzecich, które nie stosują się do postanowień rozporządzenia NNN.

Głównymi celami rozporządzenia NNN, jako aktu prawnego są następujące cechy: przejrzystość (niezbędnym warunkiem współpracy pomiędzy Wspólnotą i państwami trzecimi w zwalczaniu połowów NNN jest przepływ informacji oraz szybkie informowanie o zagrożeniach), jednolitość – czyli równe traktowanie wszystkich państw, oraz skuteczność (czyli efektywne wyeliminowanie połowów NNN).

Zgodnie z założeniami rozporządzenia, w celu zapewnienia skutecznej walki z połowami NNN, państwa Wspólnoty zostały wyposażone w następujące narzędzia i procedury: system inspekcji w porcie – obejmujący m.in. wprowadzenie specjalnych deklaracji wyładunkowych oraz wyznaczenie portów do wyładunku; rejestrowanie operacji wyładunku i przeładunku; system świadectw połowowych – obejmujący wszystkie przetworzone i nieprzetworzone produkty rybne wprowadzane na rynek Unii Europejskiej; Wspólnotowy system powiadamiania – mający ułatwić współpracę z państwami trzecimi; oraz system sankcji i kar finansowych – zakładający stworzenie m.in. wykazu statków NNN oraz wykazu niewspółpracujących państw trzecich.

Połowy NNN to zjawisko, którego rozwój postępuje, a negatywne skutki mają wymiar ponadnarodowy. W zakresie regionalnym stanowią szczególne zagrożenie dla gospodarki państw rozwijających się, natomiast w skali globalnej hamują wszelkie działania podejmowane na rzecz zrównoważonej eksploatacji żywych zasobów wodnych oraz mądrego zarządzania nimi. Dlatego skuteczność walki z połowami NNN jest uzależniona od szerokiej współpracy i wzajemnego wsparcia wszystkich państw w ramach stosunków międzynarodowych, regionalnych i bilateralnych.

Alicja Zielińska, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Departament Rybołóstwa